Beskid Sądecki

Źródła i wody mineralne Beskidu Sądeckiego

Wody mineralne - Tylicz

- położony jest 6 km na wschód od Krynicy-Zdroju, u zbiegu rzeki Muszynka (Tyliczanka) i uchodzącego do niej potoku Mochnaczka. W miejscowości znajduje się b. dużo wyciągów narciarskich, szkoły jazdy i wypożyczalnie nart. Odwierty i rozlewnia wód mineralnych.
Obszar Tylicza obfituje w złoża wód mineralnych. Źródła, wysięki i wycieki wód mineralnych lokalizowane są głównie w dolinach przepływających przez miejscowość potoków: Muszynka ( 444 m n.p.m.), Bradowiec i Syhowny. W okolicy Tylicza zinwentaryzowano 35 źródeł szczaw i wód kwasowęglowych.

Pochodzenie wód mineralnych

Woda opadowa dostaje się w głąb ziemi w szczeliny skalne. W głębi ziemi woda ta nasycana jest CO². Tworzy się słaby kwas węglowy, jest on chemicznie agresywny. Taka nagazowana woda rozpuszcza te związki mineralne które znajdują się w występujących tu skałach np. ługowanie szczelin wypełnionych żyłami wapienno - magnezowymi jest przyczyną dużej koncentracji w wodzie jonów Mg²⁺, Ca²⁺. Wydajność źródeł jest zmienna i zależy ona od ilości opadów atmosferycznych.

Występujące tu szczawy były od setek lat znane miejscowej ludności, jednak dopiero w roku 1836 zostały opisane przez geologa - L. Zejsznera. W latach 90' XX wieku utworzono specjalny obszar górniczy "Tylicz", a spółka Multico uzyskała koncesję na eksploatację tutejszych wód mineralnych na skalę światową. Trwale ujęte jest tylko źródło na lewym brzegu Muszynki - poniżej zabytkowej cerkwi znajduje się park z zadaszonym źródłem szczawy wodorowęglanowo- wapniowo- żelazistej cenionym przez mieszkańców. Kilka innych obudowano prowizorycznie (m. in. 2 na trasie Ścieżki Edukacyjno - Przyrodniczej "Na Rakowsku").


Typy wód mineralnych w Tyliczu

Źródło Zdrój Główny - 0,32% szczawa wodorowęglanowo-wapniowa, manganowa z dużą zawartością żelaza. Odwiert znajduje się w Parku Zdrojowym, w wybudowanej stylowej pijalni, na lewym brzegu Potoku Muszynka. Źródło ma bogatą historię i jest najbardziej znanym w Tyliczu. Związane z nim sa legendy oraz liczne przekazy miejscowych pochodzące od niepamiętnych czasów. Lokalizacja przy drodze do granicy państwowej sprawia, że jest łatwo dostepne. Zatrzymywały się tutaj również karawany z kupcami podążającymi do Sącza i Krakowa aż z Węgier. Odwiert Tylicz - I, który znajduje się obok pijalni dostarcza wody o charakterze leczniczym. Wykorzystuje się ją przy schorzeniach przewodu pokarmowego, nieżytu żołądka, w wszelkiego rodzaju anemiach czy niedokrwistości. Typ wody: HCO³ -Ca-Mg, CO², Fe . Od pewnego czasu osoby odwiedzające tę ostatnią mogą skorzystać z placu zabaw dla dzieci znajdującego się obok, a także różnego rodzaju przyrządów do ćwiczeń dla aktywnej młodzieży i seniorów.
Źródło T 7 "Bradowiec" - 0,31 % szczawa wodorowęglanowo-wapniowa, z dużą zawartością dwutlenku węgla. Źródło było dosyć zapomnianym obiektem, który był objęty jedynie betonowym kręgiem. Zlokalizowane jest na lewym brzegu potoku Bradowiec, 400 metrów od drogi łączącej Tylicz z Powroźnikiem. Dogodnym dojście jest przejście od ulicy Wolności, mijając po drodze ujęcie wiercone Tylicz - III. Woda wypływająca tutaj samoczynnie swym składem i smakiem zbliżona jest do krynickiego Zdroju Głównego i tylickiej "Szczawy". Teren w najbliższym otoczeniu Bradowca obfituje w liczne wysięki szczawowe wraz z ekshalacjami dwutlenku węgla. Typ wody: HCO³-Ca-Mg, CO².
Źródło T 11 "Syhowne" - Źródło "Wędrowców" - 0,29 % szczawa wodorowęglanowo-wapniowa, z dużą zawartością dwutlenku węgla. Sam wypływ wody został ujęty w betonową otoczkę. Podobnie jak inne źródła w Tyliczu najduje się on w dolinie potoku Bradowiec, po lewej stronie drogi Tylicz - Powroźnik, w okolicach bramy ZPWM Multico. Teren w najbliższym otoczeniu Bradowca obfituje w liczne wysięki szczawowe wraz z ekshalacjami dwutlenku węgla. Typ wody: 0,29 % HCO³-Ca, CO². Najbliższe otoczenie źródła zostało odnowione, postawiono tablicę przy źródle, na której znajduje się mapa ścieżki edukacyjnej z 2003 roku.
Źródło T - 21 - jest ono wyjątkowym źródłem, gdyż daje one ponad połowę wydajności sumarycznej szczaw w całej zlewni Muszynki (ok. 0,51 dm³/s). Objęte jest drewnianą obudową, znajdującą się na prawym brzegu potoku Syhowny. Dogodne dojście od drogi Tylicz - Powroźnik, około 0.5 km.
Mofeta - Tylicz - to zespół 11 kręgów połączonych ze sobą, mających po 1 metr średnicy i tyle samo wysokości. Tylickie mofety należą do największych tego typu w Europie, a ilość bulgotek i dychawek to 50, z różnymi smakami wody mineralnej w każdym kręgu. Zlokalizowana jest w "Domkach w Lesie" w osadzie turystycznej, działającej od października 2011 roku w Tyliczu na prawym zboczu dolinki przepływającego niżej potoku Muszynka. Stok znajduje się na wzgórzu Szalone ( 829 m n.p.m.).
Obecnie miejsce to jest dość dobrze przystosowane, wykonano ścieżki doprowadzające do mofety, ogrodzono teren oraz wybudowano szereg tablic informacyjnych wraz z altaną widokową. Ze względu na bardzo dużo ilość CO² w powietrzu, który gromadząc się przy ziemi ze względu na większa wagę od powietrza, powoduje przy braku wiatru śmierć przelatujących owadów.


W Tyliczu wody mineralne są udostępnione do picia w:

- Pijalni Tyliczanka (Zdrój Główny);
- Pijalni Bradowiec ( źródło nr 7, zwane Zdrojem Miłości);

Wody mineralne są także udostępnione dla mieszkańców, kuracjuszy oraz turystów w ogólnodostępnych punktach czerpalnych ze źródeł: Syhowne; Źródła nr 21 przy ścieżce edukacyjnej Na Rakowsku.

Rzeka Muszynka	Źródło Wędrowców	Zdrój Główny